Krzysztof Tatarkiewicz (1923-2011)

Stanisław Domoradzki

Antiquitates Mathematicae, Tome 8 (2014), pp. 151-168.

Résumé

Krzysztof Tatarkiewicz pochodził ze szlacheckiej rodziny wywodzącej się z zaścianka pod Bobrujskiem. Urodził się 13 grudnia 1923 r. w Warszawie. W 1939 r. uzyskał „małą maturę" w Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie. W czasie wojny uczył się na tajnych kompletach w tymże Gimnazjum, potem studiował matematykę w ramach Tajnego Uniwersytetu Warszawskiego. Magisterium z matematyki (1947) i doktorat (1950) uzyskał na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1954 r. został zweryfikowany jako docent (ówczesny stopień naukowy odpowiadający habilitacji) przez CKK. W lutym 1962 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. Zawodowo związany był m.in. z Politechniką Krakowską, UJ, UMSC, Politechnika Warszawską i Uniwersytetem Warszawskim. Publikował wyniki z zakresu wypukłości sfer i aproksymacji w przestrzeniach Banacha, równań różniczkowych, podstaw analizy matematycznej, analizy numerycznej, teorii liczb, algebry i mechaniki. Napisał podręczniki podstaw mechaniki teoretycznej i rachunku wariacyjnego. Zmarł 2 czerwca 2011 roku w Warszawie. Pochowany został w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Powązkowskim.

Détail

DOI : 10.14708/am.v8i1.644

Classification : biogram
Mots-clés : Krzysztof Tatarkiewicz (1923-2011), historia matematyki w Polsce, Tajny Uniwersytet Warszawski

Bibliographie

Spis publikacji K. Tatarkiewicza

Podręczniki

[P1] Wykłady mechaniki teoretycznej. Część I. Podstawy, Universal, Lublin 1962, 230 ss., skrypt.

[P2] Rachunek tensorowy a mechanika teoretyczna, w: red. P. Kucharczyk, Metody geometryczne w fizyce i technice, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1968, 123-149.

[P3] Rachunek wariacyjny. Część I: Warunki konieczne Eulera i Legendre'a, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa, 1969 , ss. 320.

[P4] Rachunek wariacyjny. Część II: Warunki dostateczne. Zastosowania. Wydawnictwa Naukowo- Techniczne, Warszawa 1970, ss. 240.

Prace oryginalne

[1] Sur la convexité des sphèrés et sur l'approximation dans les espaces de Banach. C. R. Acad. Sci. Paris 227, (1948), 1332-1333.

[2] Quelques remarques sur la convexité des sphèrès, Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, Sect. A. 6 (1952), 19-32.

[3] Une theorie generalisee de la meilleure approximation, Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, Sect. A. 6 (1952), 31-46 czy 33-47.

[4] Sur les limites des coefficients des suites des polynˆomes généralisées, Ann. Univ. Mariae Curie- Skłodowska, Sect. A. 6 (1952), 47-54.

[5] Sur une inégalité intégrale, Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, Sect. A. 7 (1953), 83-87.

[6] Sur l'allure asymptotique des solutions de l'equation differentielle du second ordre, Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, Sect. A. 7 (1953), 19-81.

[7] Les transformations unifoliées, Fund. Math. 41 (1954). 122-136.

[8] Sur les puissances des entiers, Ann. Univ Mariae Curie-Skłodowska, Sect. A. 8 (1954), 5-23.

[9] Propriétés asymptotiques des systèmes d'équations différentielles ordinaires presque linéaires, Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, Sect. A. 8 (1954), 25-69.

[10] Quelques exemples de l'allure asymptotique des solutions d'équations différentielles, Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, Sect. A. 8 (1954), 105-133.

[11] Une méthode d'estimation de l'erreur dans le procédé de Ritz, Ann. Polon. Math. 1 (1955), 346-359.

[12] Sur l'orthogonalité généralisée des matrices propres, Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, Sect. A. 9 (1955), 5-28.

[13] Contribution a la theorie des équations différentielles linéaires, Ann. Univ. Mariae Curie- Skłodowska, Sect. A. 9 (1955), 29-36.

[14] Une généralisation des équations de Maggi et d'Appell, Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, Sect. A 10 (1956) 5-32.

[15] Une démonstration du théorème de Frink généralisé, Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, Sect. A. 10 (1956) 33-36.

[16] Un exemple simple de mouvement non holonome, Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, Sect. A 11 1957 5-16.

[17] Sur la notion des liaisons, Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, Sect. A 12 1958 59-66.

[18] Uwagi o siłach zależnych od wyższych pochodnych drogi względem czasu, Wiad. Mat. 2 1959 298-306.

[19] Ogólne kryterium podzielności liczb, Wiad. Mat. 3 1959 29-31.

[20] O trzech funkcjach sinus, Wiad. Mat. 2 1959 277-280.

[21] Sur la résonance de second espèce, Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska Sect. A 13 1959 33-74.

[22] Sur une équation généralisant les équations linéaires avec second membre, Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska Sect. A 13 1959 75-85.

[23] Sur les mouvements sous l'influence des forces élastiques généralisées, Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska Sect. A 13 1959 87-114.

[24] Symbolika Mengera rachunku różniczkowego i całkowego, Wiad. Mat. 3 1960 267-283.

[25] Deux theoremes sur la convergence exponnentielle des solutions de l'équation du second ordre, Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska Sect. A 15 1961 41-44.

[26] The University teaching of Mathematics as a basic for the experimental sciences. Dokument UNESCO-NS-DS-5, 1962, ss. 10.

[27] Modéles et systémes déductifs, Dialectica 16 (1962), 275-298.

[28] Sur les équations différentielles ordinaires résolubles par des méthodes élémentaires, Colloq. Math. 11 1963 113-121.

[29] Sur l'indépendace des parties reelles et imaginaires d'une fonction homomorphe, Folia Soc. Sc. Lublinensis (C) 3/4 (1963/64), 5-7.

[30] Sur les fonctions analytiquement conjuguées, Folia Soc. Sc. Lublinensis (C)3/4 (1963/64), 8-11.

[31] Mathematics as a basis for experimental sciences, in: The teaching of Sciences in African Universities, Paris 1964, 47-55.

[32] Układy równań różniczkowych, a równania rzędów wyższych, Zeszyty Naukowe Politechniki Warszawskiej, Matematyka 2(1964), 63-67.

[33] On the sliding of curves, Colloq. Math. 18 (1967) 103-106.

[34] Sur la notion de l'équivalence des liaisons, Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, Sect. A 21 (1967), 27-45.

[35] Elementarne rozwiązania pewnych równań różniczkowych nie zawierające zmiennej niezależ- nej, Zeszyty Nauk. Politechniki Warsz., Matematyka 12 (1968) 135-164.

[36] Matematyka dla nie matematyków, Zeszyty Nauk. Politechniki Warsz., Matematyka 12 (1968), 175-186.

[37] Pewne zastosowanie równania Appella, Zeszyty Nauk. Politechniki Warsz. Matematyka 14 (1968), 7-14.

[38] Sur les plans osculateurs aux surfaces, Demonstratio Math. 1 (1969),139-156.

[39] Sur une inégalité, Demonstratio Math. 2 (1970) no. 3, 159-163.

[40] Une généralisation des équations de Jacobi, Demonstraito Math. 3 (1971), 179-194.

[41] Les intégrales premières des forces vives généralisées, Demonstratio Math. 3 (1971), 131-144.

[42] Les potentiels généralisées, Demonstratio Math., 3 (1971), 113-129.

[43] Brożek Jan, Broscius, Brocjusz, Broch, w: (red.) Reichell, Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa-Łodź 1972.

[44] Un cas de stabilité conditionnelle, Demonstratio Math. 7 (1974), 225-239.

[45] Remarques sur les équations linéaires avec seconds membres, stabiles conditionnellement, Demonstratio Math. 7 (1974), 241-256.

[46] Sur les équations non oscillantes nonlinéaires, Demonstratio Math. 7 (1974), 471-482.

[47] Quelques exemples concernant le comportement asymptotique, Demonstratio Math. 7 (1974), 427-436.

[48] Comportement asymptotique des solutions des équations différentielles lineaires appartenant aux cas-limites, Demonstratio Math. 7 (1974), 313-325.

[49] Sur les solutions bornees de certaines équations ordinaires du second ordre, Demonstratio Math. 8 (1975), no. 2, 227-234.

[50] Sur les distances des zeros de certaines équations différentielles du second ordre, Demonstratio Math. 9 (1976), no. 4, 763-773.

[51] Sur certaines familles de courbes, Demonstratio Math. 11 (1978), no. 1, 7-21.

[52] Sur les équations qui ne devraient pas osciller, Demonstratio Math. 11 (1978), no. 3, 635-648.

[53] L'application d'une méthode géometrique 'a l'étude des équations différentielles ordinaires du second ordre, Demonstratio Math. 11 (1978), no. 4, 853-873.

[54] Les propriétés asymptotiques des solutions de certains systèmes d'équations différentielles, Demonstratio Math. 12 (1979), no. 2, 295-315.

[55] Sur les équations qui devraient osciller, Demonstratio Math. 12 (1979), no. 1, 23-35.

[56] Sur les équations oscillantes non necessairement linéaires, Demonstratio Math. 14 (1981), no. 1, 257-270.

[57] Sur certains systemes d'équations différo-functionnelles et différentielles du second ordre, Demonstratio Math. 15 (1982), no. 1, 39-62.

[58] Quelques remarques sur certains systèmes d'équations différo-fonctionnelles. Demonstratio Math. 16 (1983), no. 3, 541-559.

[59] Nouvelle démonstration d'une propriété asymptotique des solutions d'un problème de Fourier, Demonstratio Math. 18 (1985), no. 2, 437-445.

[60] Sur les trajectoires de certains systèmes d'équations différo-fonctionnelles, Demonstratio Math. 22 (1989), no. 1, 29-41.

[61] Joseph Louis Lagrange (1736-1813) i jego twórczość w zakresie mechaniki, w: (red.) S. Fudali: Probabilistyka i mechanika w szkicach historycznych, Materiały z V Ogólnopolskiej Szkoły Historii Matematyki - Dziwnów, 9-13 maja 1991, cz.2. Mechanika, Szczecin, 1992, 337-349.

[62] Uwagi o historii dwóch wieków mechaniki w Polsce (1795-1995), w: (red.) S. Fudali, Matematyka polska w stuleciu 1851-1950. Materiały z IX Ogólnopolskiej Szkoły Historii Matematyki, Międzyzdroje 5-9 czerwca 1995, Szczecin, 1995, 115-160; - Sprostowania i uzupełnienia, w: (red.) S. Fudali, Matematycy polskiego pochodzenia na obczyźnie. Materiały z XI Ogólnopolskiej Szkoły Historii Matematyki, Kołobrzeg, 5-9 maja 1997, Szczecin 1998, 285-288.

[63] Archimedes: legendy i prawda (w świetle źródeł i zdrowego rozsądku), Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej nr 1287, Matematyka-Fizyka, z. 76, Gliwice 1996, 261-287.

[64] Matematyka, Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, 40(1996/97), 112-143.

[65] XIII problem Hilberta, w: (red.) W. Więsław, Problemy Hilberta w pięćdziesięciolecie śmierci ich twórcy. Materiały z VII Ogólnopolskiej Szkoły Historii Matematyki, Międzyzdroje, 10-14 maja 1993, Instytut Historii Nauki PAN, Warszawa 1997, 153-162.

[66] Problemy Hilberta a rachunek wariacyjny (Dzieje XIX i XXIII Problemu Hilberta w XX wieku), w: (red.) W. Więsław, Problemy Hilberta w pięćdziesięciolecie śmierci ich twórcy. Materiały z VII Ogólnopolskiej Szkoły Historii Matematyki, Międzyzdroje, 10-14 maja 1993, Instytut Historii Nauki PAN, Warszawa 1997, 211-236.

[67] Z docenta milioner (Bruno Abdank-Abakanowicz), w: (red.) S. Fudali, Matematycy polskiego pochodzenia na obczyźnie. Materiały z XI Ogólnopolskiej Szkoły Historii Matematyki, Koło- brzeg, 5-9 maja 1997, Szczecin 1998, 133-141.

[68] Matematyk, a nie mechanik (Antoni Przeborski), w: (red.) S. Fudali, Matematycy polskiego pochodzenia na obczyźnie. Materiały z XI Ogólnopolskiej Szkoły Historii Matematyki, Koło- brzeg, 5-9 maja 1997, Szczecin 1998, 143-160.

[69] Logik i polityk (Bolesław Sobociński), w: (red.) S. Fudali, Matematycy polskiego pochodzenia na obczyźnie. Materiały z XI Ogólnopolskiej Szkoły Historii Matematyki, Kołobrzeg, 5-9 maja 1997, Szczecin 1998, 167-183.

[70] Co to są matematycy polskiego pochodzenia na obczyźnie?, w: (red.) S. Fudali, Matematycy polskiego pochodzenia na obczyźnie. Materiały z XI Ogólnopolskiej Szkoły Historii Matematyki, Kołobrzeg, 5-9 maja 1997, Szczecin 1998, 281-283.

[71] Errata do Matematyka polska w stuleciu 1851-1950, w: (red.) S. Fudali, Matematycy polskiego pochodzenia na obczyźnie. Materiały z XI Ogólnopolskiej Szkoły Historii Matematyki, Kołobrzeg, 5-9 maja 1997, Szczecin 1998, s. 301.

[72] Profesor Sobociński i kolega Bum, Wiad. Mat. 34 (1998), 123-146.

[73] Kto jest polskim uczonym pracującym na obczyźnie?, w: (red.) W. Hładkiewicz, M. Szczerbiński, Nauka polska na obczyźnie. Stan i perspektywy badawcze PRACE NAUKOWE, 2000, tom III, Wyd. Rada Porozumiewawcza Badań nad Polonią, Gorzów Wlkp. 18-25.

[74] Od fałszywego do nieciekawego twierdzenia, czyli 230 lat historii tak zwanej zasady Maupertuis, w: (red.) S. Fudali, Matematyka XVIII wieku. Materiały z XIII Ogólnopolskiej Szkoły Historii Matematyki, Kołobrzeg, 17-21 maja 1999, Uniwersytet Szczeciński, Materiały. Konferencje nr 51, Szczecin 2001, 153-176.

[75] Zasada Maupertuis wczoraj, w: (red.) W. Odyniec i W. Więsław, Matematyka czasów Gaussa, XIV Ogólnopolska Szkoła Historii Matematyki, Zielona Góra, 8-13 maja 2000, WSP im. Tadeusza Kotarbińskiego, Zielona Góra 2001,143-161.

[76] Brzozek czy Brożek? Uwagi w 350-lecie śmierci Jana Brosciusa, Wiad. Mat. 38 (2002), 131-138.

[77] Brzozek czy Brożek? Materiały do rozważań w 350-lecie śmierci Brosciusa, maszynopis (na prawach rękopisu), Warszawa 2002.

[78] Brzozek czy Brożek? Oto jest pytanie! (w 350-lecie śmierci Jana Brosciusa), w: (red.) K. Hałkowska i P. Urbaniec, Algorytmy w dziejach matematyki. Materiały XVI Szkoły Historii Matematyki, Turawa 14-18 maja 2002, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Opolskiego, Matema- tyka 31, Opole 2003, 171-187.

[79] Co wiemy o wojennych dziejach matematyki warszawskiej (1939-1945) [dodatek Uzupełnienia], w: (red.) W. Więsław, Matematyka abelowa - w dwóchsetlecie urodzin Nielsa Henrika Abela (1802-1829). XVII Ogólnopolska Szkoła Historii Matematyki, Nowy Sącz, 9-13 czerwca 2003 r., Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Nowy Sącz, 2004, 143-153, 154-156.

[80] Dzieło sławne, ale czy słuszne? (Jordanus de Nemare), w: (red. W. Więsław), Sławne dzieła matematyczne i rocznice, materiały XVIII Ogólnopolskiej Szkoły Historii Matematyki, Białystok - Supraśl, 31 maja - 4 czerwca 2004, Wyższa Szkoła Matematyki i Informatyki Użytkowej w Białymstoku, Białystok 2005, 159-173.

[81] Daty w kalendarzu, w: (red. W. Więsław), Sławne dzieła matematyczne i rocznice, mate- riały XVIII Ogólnopolskiej Szkoły Historii Matematyki, Białystok - Supraśl, 31 maja - 4 czerwca 2004, Wyższa Szkoła Matematyki i Informatyki Użytkowej w Białymstoku, Białystok 2005,175-178.

[82] Korekty [dotyczą wspomnień o B. Sobocińskim i K. Żorawskim], w: (red. W. Więsław), Sławne dzieła matematyczne i rocznice, materiały XVIII Ogólnopolskiej Szkoły Historii Ma- tematyki, Białystok - Supraśl, 31 maja - 4 czerwca 2004, Wyższa Szkoła Matematyki i Infor- matyki Użytkowej w Białymstoku, Białystok 2005, 179.

[83] Kiedy powstała nauka nowożytna, Antiq. Math. 1 (2007), 249-266. (maszynopis „Początek nauki nowożytnej", Warszawa 2006).

[84] Kazimiera z Ramlów i Eustachy Żyliński, Warszawa, maj 2008, maszynopis, 20 stron;

[85] - j/w, Warszawa, grudzień 2008, maszynopis, 30 stron;

[86] - j/w, Materiały uzupełnione m.in. przez E. Olbrycht, L. Maligrandę, oraz rodzinę Eustachego Żylińskiego. Warszawa, styczeń 2009, maszynopis (na prawach rękopisu), 38 stron.

[87] Jeszcze raz: Brzozek czy Brożek, Wiad. Mat. 44 (2008), 113-124.

[88] Dzieje rodziny Leonarda Eulera (wieki XIII-XIX), Antiq. Math. 2(2008), 9-26.

[89] Pewne równanie Leonharda Eulera, Antiq. Math. 2(2008), 103-120.

[90] Brzozek czy Brożek?, Antiq. Math. 2(2008), 195-200.

[91] Br(z)o. . . (?) - nie recenzja i nie polemika, Antiq. Math. 3(2009), 21-25.

[92] Ambaras z rokiem. Kłopoty z długością roku i z jego nazwą, Antiq. Math. 3(2009), 287-299.

Recenzje, korespondencja, polemika, wspomnienia

[Z1] (rec.) F.R.Gantmacher, Wykłady z mechaniki analitycznej, Wiad. Mat. 19 (1975), 80-81.

[Z2] (rec.) J. Ławrynowicz, Rachunek wariacyjny ze wstępem do programowania matematycznego, Wiad. Mat. 23 (1980), 132-137.

[Z3] Posłowie, w: Teresa Tatarkiewicz, Władysław Tatarkiewicz, Wspomnienia, Warszawa, PIW, 1981.

[Z4] W sprawie daty urodzenia S. Leśniewskiego (list do Redakcji), Wiad. Mat. 29 (1990), 270.

[Z5] (rec.) Lars Garding, Spotkanie z matematyką (tłum. Tomasz Szapiro), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993, str. 196), Wiad. Mat. 30.2 (1993), 288-290.

[Z6] Jak było naprawdę w lochach Watykanu. „Polityka" Nr 28 (1888), Rok 37, Warszawa 10.07.1993, s. 26.

[Z7] Jeszcze o „sprawie" akademika Łuzina (list do Redakcji), Wiad. Mat. 38 (2002), 244-245.

[Z8] List do redakcji. W sprawie daty śmierci Z. Waraszkiewicza, Wiad. Mat. 39 (2003), 221-222.

[Z9] Uwagi do biografii K. Żorawskiego (list do Redakcji), Wiad. Mat. 39 (2003), 222.

[Z10] Apel [dotyczy Jana Brzozka], w: (red. W. Więsław), Sławne dzieła matematyczne i rocznice, materiały XVIII Ogólnopolskiej Szkoły Historii Matematyki, Białystok - Supraśl, 31 maja - 4 czerwca 2004, Wyższa Szkoła Matematyki i Informatyki Użytkowej w Białymstoku, Białystok 2005, 180.

[Z11] Parę obrazków z życia mego Ojca. Parerga. Międzynarodowe Studia Filozoficzne, Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansow i Zarządzania w Warszawie, t. 2(2006), 5-8.

[Z12] Inwentarz z Radoryża z roku 1773, Warszawa 2009, maszynopis, egzemplarz A2.

Bibliografia

[B1] Z. Dobrzański,

Rozprawy doktorskie i habilitacyjne UMCS 1944-1984

, Lublin 1995.

[B2] R. Duda,

Emigracja matematyków z ziem polskich

, Wiad. Mat. XL (2004), 175-211.

[B3] Ś. Ząbek,

Początki informatyki lubelskiej

, Informatyka Stosowana, nr specjalny S1/98 (materiały II Lubelskiego Akademickiego Forum Informatycznego - Kazimierz Dolny, 25-26 maja 1998 r.).