Troska o naukowy wymiar nauczania matematyki w Szkole Realnej w Toruniu w II poowie XIX wieku

Karolina Karpińska

Antiquitates Mathematicae, Tome 8 (2014), pp. 75-140.

Résumé

Początki toruńskiej Szkoły Realnej sięgały 1855 roku. Pierwsze klasy realne powstały na skutek przeprowadzenia reformy w Gimnazjum Toruńskim, z którego chciano utworzyć instytucję kompleksową, kształcącą zarówno w kierunkach humanistycznych, jak i matematyczno-przyrodniczych. W 1855 roku utworzono w Gimnazjum Toruńskim dwie klasy realne – realną Tertię i realną Secundę. Pięć lat później funkcjonowały tam już cztery klasy realne: Quarta, Tertia, Secunda i Prima, które 13 marca 1861 zyskały miano Szkoły Realnej I stopnia. Celem niniejszego artykułu jest omówienie zarządzeń wydanych przez pruskie Ministerstwo Edukacji w 1859 roku oraz ocena ich realizacji w toruńskiej Szkole Realnej. Zarządzenia te dotyczyły zasad nauczania i egzaminowania w szkołach realnych na terenie Prus. Szeroko opisywały zasady przyjmowania uczniów do szkoły, programy nauczania i czas nauki w poszczególnych klasach, umiejętności, które powinni posiadać uczniowie przystępujący do egzaminów maturalnych oraz wytyczne dotyczące samych zadań maturalnych. Posiłkując się sprawozdaniami szkolnymi, zbadamy, w jakim stopniu toruńska Szkoła Realna stosowała się do zaleceń Ministerstwa. Szczególna uwaga zostanie poświęcona nauczaniu przedmiotów matematycznych. Dalszą część pracy zajmie analiza podręcznika Anfangsgründe der reinen Mathematik für den Schul- und Selbst-Unterricht [Podstawy matematyki czystej dla studiów szkolnych i własnych] Karla Koppego, składającego się z czterech części: Arithmetik und Algebra [Arytmetyka i algebra], Planimetrie [Planimetria], Stereometrie [Stereometria], Ebene Trigonometrie [Trygonometria płaska]. Na skutek wspomnianych wcześniej zarządzeń ministerialnych, program nauczania najwyższej klasy Primy rozszerzono o geometrię wykreślną, geometrię analityczną, teorię stożkowych oraz szeregi. Koniecznym stało się zatem uzupełnienie podręcznika Koppego o wymienione działy matematyki. Ze względu na zły stan zdrowia, autor nie mógł uczynić tego samodzielnie, w rezultacie, o napisanie dodatku do Anfangsgründe der reinen Mathematik für den Schul- und Selbst-Unterricht poprosił swojego byłego ucznia Eduarda Fassbendera, który w tym czasie był nauczycielem matematyki w toruńskich klasach realnych. Dodatek ten został opublikowany w 1860 roku i zatytułowano go: Anfangsgründe der beschreibenden Geometrie, der analytischen Geometrie, der Kegelschnitte und der einfachen Reihen [Podstawy geometrii wykreślnej, geometrii analitycznej, teorii stożkowych i prostych szeregów]. Ostatnią część niniejszej pracy będzie stanowiła analiza pięciu recenzji dodatku Fassbendera, które wydano w latach 1861-1862. Jak się okazuje, podręcznik ten wzbudzał skrajne emocje. Część czytelników uważała go za podręcznik napisany niezwykle staranie, drobiazgowo i doskonale dostosowany do wymogów Unterrichts- und Prüfungs-Ordnung der Realschulen und der höheren Bürgerschulen [Zasady nauczania i egzaminowania w szkołach realnych i wyższych szkołach obywatelskich] z 1859 roku, a inni dostrzegli w nim wiele błędów merytorycznych.

Détail

DOI : 10.14708/am.v8i1.602

Classification : 01A50, 01A55, 01A60
Mots-clés : arytmetyka, algebra, geometria, planimetria, stereo- metria, Gimnazjum Toruńskie, Szkoła Realna w Toruniu, szkoły realne w Prusach, egzaminy maturalne w XIX wieku