Polish mathematicians against the background of Polish history in the nineteenth and twentieth centuries

Roman Duda

Antiquitates Mathematicae, Tome 10 (2016), pp. 89-119.

Résumé

Dramatic historical events of the last two centuries in Poland (partitions, uprisings, wars, oppressions etc.) heavily influenced fates of all people, including mathematicians. Distinguishing several periods by the eventful years 1795, 1832, 1862, 1913, 1919, 1939, 1945, 1952, 1989, the author recalls some Polish mathematicians for each of them (in total over 50) to explain what they could or could not do and what they eventually assessed or lost. Despite all adversities the Polish mathematics emerged victorious and still keeps high standards.

Détail

DOI : 10.14708/am.v10i0.1551

Classification : 01A50, 01A55, 01A60
Mots-clés : mathematics, mathematicians, biogram, history of mathematics, history of mathematical centres in Poland since XVIII century, Polish School of Mathematic

Bibliographie

R. Duda, Patriotyzm matematyków polskich, Seminarium PAU, 2013, s. 121-132.

R. Duda, Nauczyciele gimnazjalni na uniwersytetach, "Antiq. Math." [w druku].

W. Sierpiński, Matematyka polska w czasie wojny i po wojnie, „Nauka Polska” 25 (1947), s. 90-97 (s. 93).

S. Kaczmarz, H. Steinhaus, Theorie der Orthogonalreihen, Monografie Matematyczne 6, Warszawa 1936.

S. Kalbarczyk, Kazimierz Bartel, Warszawa 2015.

M. Rejewski, Wspomnienia z mojej pracy w Biurze Szyfrów Oddziału II Sztabu Głównego w latach1930-1945, Poznań 2011.

S. Ulam, Przygody matematyka, Warszawa 1996 (przekł. z ang.).

M. Kac, Zagadki losu (autobiografia), Warszawa 1997 (przekł. z ang.).

J. August, „Sonderaktion Krakau”. Die Verhaftung der Krakauer Wissenschaftler AM 6. November 1939, Hamburg 1939;

J. Buszko, J. Paczyńska (oprac.), Podstępne uwięzienie profesorów Uniwerstetu Jagiellońskiego i Akademii Górniczej (6.XI.1939). Dokumenty wybór, Kraków 1995.

Z. Albert, Kaźń profesorów lwowskich, lipiec 1941. Studia oraz relacje i dokumenty, Wrocław 1989;

D. Schenk, Noc morderców. Kaźń polskich profesorów we Lwowie i holokaust w Galicji Wschodniej, przeł. P. Zarychta, Kraków 2011.

R. Duda, O stratach osobowych matematyki polskiej związanych z II wojną światową, „Antiq. Math.” 3 (2009), s. 137-169.

A. Schinzel, Wacław Sierpiński. Współczesne życiorysy Polaków, Warszawa 1976.

R. Duda, Lwowska szkoła matematyczna, II wyd., Wrocław 2014 (przekład angielski: Pearls from a Lost City. The Lvov School of Mathematics, History of Mathematics 40, Amer. Math. Soc., 2014).

H. Steinhaus, Wspomnienia i zapiski, III wyd., Wrocław 2010.

S. Banach, Théorie des opérations linéaires, Monografie Matematyczne 1, Warszawa 1932.

E. Jakimowicz, A. Miranowicz (red.), Stefan Banach. Niezwykłe życie i genialna matematyka. Materiały biograficzne, II wyd., Gdańsk 2009 (istnieje przekł. ang.); R. Kałuża, Stefan Banach, Warszawa 1992 (istnieje przekł. ang.).

C. Reid, Neyman - from life, New York 1982.

A. Burdman Feferman, S. Feferman, Alfred Tarski. Życie i logika, Warszawa 2009 (przekł. z ang.).

R. Duda, Polskie Towarzystwo matematyczne na tle dziejów, „Wiadom. Mat.” 45.2 (2009), s. 241-280.

W. Sierpiński, O polskiej szkole matematycznej, [w:] Wkład Polaków do nauki. Nauki ścisłe. Wybór artykułów (wybrał ... J. Hurwic), Biblioteka Problemów 101, Warszawa 1967;

M. Kuzawa CSFN, Modern Mathematics. The Genesis of a School In Poland, New Haven 1968;

K. Kuratowski, Pół wieku matematyki polskiej 1920-1970, Biblioteka Wiedzy Powszechnej Omega 247, Warszawa 1973, ss. 191 (istnieje przekład angielski);

J.-P. Kahane, Próba oceny wpływu polskiej szkoły matematycznej lat 1918-1939, „Wiadom. Mat.” 31 (1995), s. 163-175 (przekład z francuskiego);

R. Duda, Lwowska szkoła matematyczna, II wyd., Wrocław 2014 (istnieje przekład angielski).

R. Duda , Matematyka polska w międzywojennym dwudziestoleciu, “Nauka Polska” 21 (46) (2012), s. 121-155.

R. Duda, Emigration of mathematicians from Poland In the XXth century (roughly 1919-1989), „Organon” 44 (2012), s. 95-125.

R. Duda, Leaders of Polish mathematics between the two world wars, “Comm. Math.” 53.2 (2013), s. 105-112.

J. Woleński, Filozoficzna szkoła lwowsko-warszawska, Warszawa 1985 (przekład angielski: Logic and Philosophy in the Lvov-Warsaw School, Dordrecht 1988).

B. Knaster, Zygmunt Janiszewski, "Wiadom. Mat." 4.1 (1960), s. 1-9;

Z. Pawlikowska-Brożek, Zygmunt Janiszewski - organizator nauki, autor idei polskiej szkoły matematycznej, [w:] Matematyka przełomu XIX i XX wieku. Nurt mnogościowy, Materiały III Ogólnopolskiej Szkoły Historii Matematyki, red. J. Mioduszewski, "Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego" nr 1253, Katowice 1992, s. 45-52.

M. Przeniosło, Zagraniczne wyjazdy naukowe polskich matematyków w dwudziestoleciu międzywojennym, „Analecta” 17.1-2 (2008), s. 311-320.

Por. T. Ważewski, J. Szarski, Stanisław Zaremba, [w:] S. Gołąb (red.), Studia z dziejów katedr Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wydawnictwa Jubielsuzowe UJ, tom 15, Kraków 1964 (s. 105).

H. Poincaré, Sur l'équation Δu + ξu = 0. Analyse d'un mémoire de M. Zaremba, "Bull. Sci. Math." 26 (2) (1902), s. 337-350.

R. Duda, Matematycy polscy i polskiego pochodzenia w Europie Zachodniej i obu Amerykach – ludzie i losy, „Analecta” 21.1-2 (40-41) (2012), s. 227-251

M. Stawiska, Lucjan Emil Böttcher (1872-1937) - the Polish pioneer of holomorphic dynamics, "Technical Transactions. Fundamental Sciences" 1 (2014), s. 233-243.

J. Puzyna, Teorya funkcji analitycznych, 2 tomy, Lwów 1898-1900.

A. Pelczar, Polska historia równań różniczkowych, [w:] Recepcja w Polsce nowych kierunków i teorii naukowych, Monografie Komisji Historii Nauki PAU 4, red. A. Strzałkowski, Kraków 2001, s. 157-194. Tamże uwagi o omówieniu niektórych z nich przez S. Dicksteina, W. Gosiewskiego i K. Żorawskiego.

F. Klein, Vorlesungen über die Entwicklung der Mathematik im 19. zJahrhundert, 2 tomy, Berlin 1926-1927 (reprint 1979).

N. Jermołajewa, Bolesław Maleszewskij (1844-1912). Biograficzeskij oczerk, [w:] Dzeje matematyki polskiej, red. W. Więsław, Wrocław 2012, s. 119-135.

Z. Kobrzyński, Données sur le Cabinet Mathématique de la Société des sciences de Varsovie à la Bibliothèque Nationale Joseph Piłsudski, "Annales de la Société Polonaise de Mathématique" 16 (1937), s. 201-202;

E. Tatarkiewicz-Hitczenko, Dawni bibliofile matematyczni i stare matematyczne księgozbiory, "Biblioteka" 1965, nr 11.

W. Folkierski, Zasady rachunku różniczkowego i całkowego x zastosowaniami, Warszawa 1870 i 1873 (II wydanie: Warszawa 1904 i 1909).

W. Gosiewski, Zasady rachunku prawdopodobieństwa, Warszawa 1906.

R. Duda, Matematycy polscy i polskiego pochodzenia w Rosji Carskiej i Związku Sowieckim – ludzie i losy, „Nauka Polska” 22 (47) (2013), s. 113-147.

A.L. Dawidowicz, Roman Żuliński i jego „Zasady rachunku różniczkowego i całkowego”, [w]: Dzieje matematyki polskiej, red. W. Więsław, Wrocław 2012, s. 21-30.

W. Zajączkowski, Wykład nauki o równaniach różniczkowych, 1877; cytat pochodzi z pracy A. Pelczar, Wybrane karty z polskiej historii równań różniczkowych, Prace Komisji Historii Nauki PAU, tom 1, 1999, s. 23-38.

E. Landau, Handbuch der Zahlentheorie, Leipzig 1927 (reprint: Chelsea 1969) - jeden z rozdziałów ma w tytule nazwisko Mertens.

Encyklopedie der mathematischen Wissenschaften, red. F.W. Meyer, 1, I, II, Leipzig 1898-1904.

J. Koroński, A note on mathematical publications of Polish mathematicians in the Memoirs of the Society of Exact Sciences in Paris (1870-1882), “Technical Transactions. Fundamental Sciences” 1-NP(7), Kraków 2014, s. 131-136.

Z. Opial, Dzieje nauk matematycznych w Polsce , „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej”, seria B, zeszyt 10 (1966), s. 137-166 (s. 155-156).

W. Więsław, Ignacy Domeyko i jego praca magisterska, [w:] Matematycy polskiego pochodzenia na obczyźnie, Materiały XI Ogólnopolskiej Szkoły Historii Matematyki, red. S. Fudali, Szczecin 1998, s. 121-131.

Z. Rewkowski, Pamiętniki, 2 tomy, Wrocłąw 2011; Z. Żemajtis, Profiesor wilniuskogo uniwersiteta Z. Rewkowskij (1807-1893) i matematiczeskoje isledowanje proizwodstwiennych procesow ̧ "Lit. Mat. Sb." 3.1 (1963), s. 289-314.

K. Buchowski, Początki wyższej analizy czyli zasady rachunku różniczkowego i całkowego z zastosowaniem do najważniejszych materii z matematyki czystej, Poznań 1922.

R. Duda, Emigracja matematyków z ziem polskich, “Wiadom. Mat.” 40 (2004), s. 175-211; - , Uzupełnienie, ibidem 42 (2006), s. 177-180.

K. Buchowski, Początki wyższej analizy czyli zasad rachunku różniczkowego i całkowego z zastosowaniem do nayważniejszych materyy w Matematyce czystej, Poznań 1822 (przekład niemiecki, 1823).

S. Dickstein, Pierwsze czasopismo matematyczno-fizyczne polskie, „Wiadom. Mat.” 7 (1903), s. 169-176.

A.P. Juszkiewicz, Istorijia matematiki w Rosiji do 1917 goda, Kijew 1967 (s. 321). "Wiestnik" też nie odegrał większej roli.

J. Bieliński, Królewski Uniwersytet Warszawski 1816-1831, 3 tomy, Warszawa 1907-1912, ss. 767+755+877. P. także S. Kieniewicz (red.), Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego, tom I: 1807-1915, Warszawa 1981, ss. 605.

S. Dobrzycki, Wydział Matematyczno-Fizyczny Szkoły Głównej. Sekcja matematyczna, Monografie z Dziejów Nauki Polskiej 72, Wrocław 1971.

D. Beauvois, Wilno – polska stolica kulturalna zaboru rosyjskiego 1803-1832, Wrocław 2010, ss. 824.

E. Gečiauskas, Matiematika w wilniusskom uniwiersitietie, „Lit. Mat. Sb.” 19.2 (1979), s. 5-12; W. Więsław, Matematyka wileńska za czasów Adama Mickiewicza, Wiadom. Mat.” 38 (2002), s. 139-177, ibidem 39 (2003), s. 117-149, ibidem 42 (2006), s. 143-166; - , Prace magisterskie z matematyki na Uniwersytecie Wileńskim w XIX ., „Kwart. Hist. Nauki i Techn.” 52.3-4 (2007), s. 1-22.

D. Beauvois, Gimnazjum Wołyńskie – Liceum Krzemienieckie: niezrealizowany projekt prywatnego uniwersytetu polskiego na Ukrainie, „Artes Liberales” nr 2 (3) / 2007, s. 67-75;

J. Dianni, Matematyka w szkole krzemienieckiej, „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej”, seria C, zeszyt 12, 1967, s. 71-101.

J. Koroński, Mathematical Publications In the Annals of the Cracow Scientific Society (1817-1872), “Technical Transactions. Fundamental Sciences” 1-NP(7), Kraków 2014, s. 119-124.