Treści i sposoby prowadzenia edukacji o miejscowości, w której znajduje się szkoła w opinii nauczycieli geografii województwa śląskiego

Dacy-Ignatiuk, Katarzyna  ; Hibszer, Adam

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Geographica, Tome 14 (2020) no. 1, pp. 57-74.

Résumé

Przedmiotem rozważań jest samoocena nauczycieli geografii w zakresie przygotowania oraz realizacji edukacji regionalnej w szkole. Pytanie badawcze (problem badawczy) brzmi: Jak nauczyciele geografii oceniają swoje przygotowanie do prowadzenia zajęć na temat miejscowości, w której pracują, oraz realizację tychże zajęć? Narzędziem służącym pozyskaniu odpowiedzi na postawione pytania był kwestionariusz ankiety. Względy organizacyjne (możliwość dotarcia do nauczycieli jak największej liczby szkół poprzez tzw. panel dyrektorski kuratorium oświaty) zadecydowały o przebadaniu wybranej grupy respondentów – nauczycieli geografii województwa śląskiego. Zastosowano elektroniczną formę zbierania danych z wykorzystaniem kwestionariusza google. Analiza otrzymanych wyników pozwala zauważyć, że nauczyciele wysoko ocenili swoją wiedzę o miejscowości, w której pracują, a jej źródłem są głównie własne obserwacje i internet (m.in. strona internetowa gminy). Zdecydowana większość respondentów dostrzegła wiodącą rolę geografii jako przedmiotu służącego realizacji celów edukacji regionalnej. Konieczność obecności w szkole zajęć dotyczących tej tematyki, w opinii badanych nauczycieli, jest powszechnie akceptowana. Niepokojące jest stanowisko geografów na temat doboru treści edukacji regionalnej: stosunkowo niskiej akceptacji obecności zagadnień społecznych (w tym demograficznych) gospodarczych, oraz preferowanie treści kulturowych i historycznych jako najbardziej reprezentatywnych dla edukacji o „swojej” miejscowości.

Détail

Mots-clés : nauczyciele geografii, badania ankietowe, edukacja regionalna, źródła wiedzy o swojej miejscowości, formy edukacji, treści nauczania
Keywords: geography teachers, surveys, regional education, sources of knowledge about place, forms of education, contents of teaching

Bibliographie

Angiel, J. (1992). Warsztaty geograficzne nt. „Jak postrzegać swoje miasto?”. Geografia w Szkole, 3, 162–164.

Angiel, J. (1993). Jak realizować lekcje o własnym regionie. Geografia w Szkole, 5, 282–286.

Angiel, J. (1996). Moja ziemia na Ziemi – „mała ojczyzna”. Warsztaty dla nauczycieli geografii. Geografia w Szkole, 3, 143–146.

Angiel, J. (2007). Lekcje w terenie. Skuteczna forma kształcenia geograficznego. Geografia w Szkole, 4, 5–11.

Angiel, J. (2008). Edukacja geograficzna poprzez „czytanie” i percepcję miasta. Miejskie ścieżki dydaktyczne. Geografia w Szkole, 4, 19–25.

Angiel, J. (2009a). Granice miasta – granice w mieście: scenariusz zajęć terenowych dla uczniów gimnazjum. Geografia w Szkole, 2, 33–37.

Angiel, J. (2009b). Percepcja wartości małej ojczyzny i jej świadectwo. W: K. Denek, L. Drożdzyński, A. Gordon (red.), O potrzebie krajoznawstwa w edukacji szkolnej. Warszawa–Poznań: Wyd. PTTK, „Kraj”.

Awramiuk, A. (2005). Nauczamy o własnym regionie – czyli właściwie o czym? Geografia w Szkole, 2, 91–95.

Awramiuk, A. (2009). Pogranicze kultur: percepcja „własnego regionu” przez uczniów a edukacja regionalna. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Chałubińska, A. (1954). „Dziś powędrujemy”. Lekcja w klasie III o stawie nadesłana na konkurs. Geografia w Szkole, 6, 305–307.

Chałubińska, A. (1959). Różne drogi nauczania geografii. Warszawa: PZWS.

Cichoń, M. (2004). Zajęcia terenowe w edukacji geograficznej i regionalnej, (praca doktorska). Poznań: UAM.

Cichoń, M., Dybska-Jakóbkiewicz, I. (2008). Koncepcja nauczania o własnym regionie w przestrzeni miejskiej. Prace i Studia Geograficzne, 39, 43–50 .

Cichoń, M., Piotrowska, I. (2010). Zajęcia terenowe w mieście i ich rola w procesie kształtowania umiejętności obserwacji i rozpoznawania skał (na przykładzie miasta Poznania). W: S. Liszewski (red.), Obszary metropolitalne we współczesnym środowisku geograficznym, 1, Łódź.

Dacy-Ignatiuk, K. (2019). Percepcja przestrzeni miasta Tychy przez młodzież gimnazjalną – wybrane aspekty. Acta Geographica Silesiana, 13/2 (34), s. 23–37.

Dacy-Ignatiuk, K., Hibszer, A. (2019). Teachers’ attachments to their place of work and their working locality. A case study of geography teachers in the Silesian Voivodeship (Poland). Environ. Socio-Econom. Stud., 7(4), 54–61.

Dybska-Jakóbkiewicz, I. (2016). Wyobrażenia „własnego regionu” a edukacja geograficzna (maszynopis pracy doktorskiej). Kielce: Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach.

Gajowniczek, Z.T. (2014). Gmina jako obszar odniesienia w edukacji regionalnej. Edukacja regionalna w gminie Latowicz – innowacja pedagogiczna. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia Geographica, 7, 38–50.

Hattie, J. (2018). Widoczne uczenie się dla nauczycieli. Jak maksymalizować siłę oddziaływania na uczenie się. Warszawa: Biblioteka SUS, Centrum Edukacji Obywatelskiej.

Hibszer, A. (1996). „Mała ojczyzna” w nauczaniu geografii. Czasopismo Geograficzne, 1, 93–106.

Hibszer, A. (2000). „Mała ojczyzna” w edukacji szkolnej – rozważania o przeszłości i perspektywach edukacji regionalnej. W: M. Nakonieczny (red.), Problemy środowiska i jego ochrony, cz. 8. Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, s. 43–54.

Hibszer, A. (2004). Koncepcja poznawania „małej ojczyzny” (najbliższej okolicy i własnego regionu) w szkolnej edukacji geograficznej. W: T. Michalski (red.), Region i edukacja regionalna – zarys problematyki. Pelplin: Wydawnictwo Diecezji Pelplińskiej „Bernardinum”, s. 8–20.

Hrabyk, P., Sawicki, L. (1921). Metodyka geografii dla I–III stopnia siedmioklasowej szkoły powszechnej. Kraków: Wyd. Orbis.

Komeński, J.A. (1956). Wielka dydaktyka. Wrocław: Ossolineum.

Nałkowski, W. (1920). Zarys metodyki geografji. Poznań–Łódź–Lublin: Wyd. M. Arcta.

Niemcówna, S. (1929). Dydaktyka geografii. Lwów: Książnica Atlas.

Niewińska, A. (2007). Otoczenie szkoły – laboratorium przyrodnicze: zajęcia w terenie z przyrody. Geografia w Szkole, 4, 39–42.

Piotrowska, I., Hibszer, A., Szkurłat, E., Rachwał, T. (2017). Nowa podstawa programowa z geografii w szkole podstawowej – komentarze i odpowiedzi do opinii. Geografia w Szkole, 2, 18–21.

Podgórski, Z. (1997). Rola lekcji w terenie w procesie nauczania i uczenia się geografii. KwartalnikGeograficzny, 4, 26–31.

Pulinowa, M.Z. (1997). Idea edukacji regionalnej w polskiej szkole. W: Przyrodnicze i społeczne walory Mazowsza w dobie restrukturyzacji, 46 Zjazd PTG, Rynia – Warszawa: IGiPZ PAN, WGiSR UW, s. 9–17.

Pulinowa, M.Z. (1994). Teoretyczne podstawy szkolnej geografii. Czasopismo Geograficzne, 65/3–4, 357–367.

Pulinowa M.Z. (2003). Ziemia jako wartość w edukacji dziecka. W: B. Dymara (red.), Dziecko w świecie wartości. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 99–160.

Romer, E. (1968). O nauczaniu geografii. Kurs wyższy. Geografia w Szkole, 2, 81–88.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego 1999 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego (Dz.U. 1999, nr 14, poz. 129).

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. 2009, nr 4, poz. 17).

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej (Dz. U. 2017, poz. 356).

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 2018 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia (Dz. U. 2018, poz. 467).

Szkurłat, E. (1991). Kształtowanie umiejętności w poznawaniu własnego miasta, regionu. W: Kształcenie umiejętności w procesie nauczania geografii, cz. II, Materiały na IX Konferencję Dydaktyczną 27–28 września 1991, Łódź: UŁ, Inst. Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska, Zakład Dydaktyki Geografii i Krajoznawstwa, s. 18–30.

Szkurłat, E. (1992). Poznaj swoje miasto. Materiały krajoznawcze, Łódź: Regionalna Pracownia Krajoznawcza PTTK.

Szkurłat, E. (1996). Poznanie mojego miasta. W: M.Z. Pulinowa (red.), Człowiek bliżej Ziemi. Warszawa: WSiP, s. 192–206.

Szkurłat, E. (red.) (2005). Moja „mała ojczyzna” Łódź i region Polski Środkowej. Podręcznik do edukacji regionalnej w klasach IV–VI szkoły podstawowej. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.

Szkurłat, E., Hibszer, A., Piotrowska, I., Rachwał, T. (2017). Komentarz do podstawy programowej geografia. W: Podstawa programowa kształcenia ogólnego. Warszawa: MEN, ORE, s. 24–36.

Szkurłat, E., Hibszer, A., Piotrowska, I., Rachwał, T., Wieczorek, T. (2019a). Komentarz do podstawy programowej przedmiotu geografia III etap edukacyjny: 4-letnie liceum ogólnokształcące oraz 5-letnie technikum. W: Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem: szkoła ponadpodstawowa: liceum ogólnokształcące, technikum oraz branżowa szkoła I stopnia: geografia, Ministerstwo Edukacji Narodowej, s. 44–109.

Szkurłat, E., Hibszer, A., Piotrowska, I., Rachwał, T., Wieczorek, T. (2019b). Komentarz do podstawy programowej przedmiotu geografia III etap edukacyjny: branżowa szkoła I stopnia. W: Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem: szkoła ponadpodstawowa: liceum ogólnokształcące, technikum oraz branżowa szkoła I stopnia: geografia, Ministerstwo Edukacji Narodowej, s. 130–138.

Świtalski, E. (1990). Zajęcia w terenie w nauczaniu geografii. W: A. Dylikowa (red.), Dydaktyka geografii w szkole podstawowej. Warszawa: WSiP, s. 285–313.

Świtalski, E. (1991), Z badań nad kształtowaniem umiejętności na zajęciach w terenie. W: Kształcenie umiejętności w procesie nauczania geografii, cz. II, Materiały na IX Konferencję Dydaktyczną 27–28 września 1991, Łódź: UŁ, Inst. Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska, Zakład Dyd. Geografii i Krajoznawstwa.

Wuttke, G. (1965). O początkach nauczania geografii. Warszawa: PZWS.

Zając, S. (1995). Lekcja geografii. W: S. Piskorz (red.), Zarys dydaktyki geografii. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, s. 145–152.