Implementowanie założeń kształcenia poszukującego... do edukacji geograficznej przy pomocy wybranych metod kształcenia i środków dydaktycznych

Świętek, Agnieszka 

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Geographica, Tome 14 (2020) no. 1, pp. 24-41.

Résumé

Kształcenie poszukujące jest strategią edukacyjną powstałą w latach 50. i 60. XX wieku w Stanach Zjednoczonych, opracowaną na podstawie wyników badań amerykańskich psychologów rozwojowych. Jej głównym założeniem jest praca badawcza uczniów. Badania naukowe dowodzą wyższej efektywności kształcenia poszukującego w nauczaniu przedmiotów przyrodniczych od innych strategii kształcenia. W Stanach Zjednoczonych i krajach Unii Europejskiej jest ona powszechnie stosowana. W Polsce w szerszym zakresie wdrażana jest dopiero teraz, w myśl najnowszych podstaw programowych do geografii (Rozporządzenia MEN 2017, 2018). Przedmiotem artykułu jest implementowanie założeń kształcenia poszukującego do edukacji geograficznej w polskich szkołach. Celem artykułu jest określenie założeń kształcenia poszukującego, możliwości jego wdrażania na lekcjach geografii w Polsce wynikających z treści obowiązujących podstaw programowych nauczania geografii oraz wskazanie przykładowych metod kształcenia i środków dydaktycznych dzięki którym możliwa jest implementacja strategii w praktyce szkolnej. Wdrażanie kształcenia poszukującego możliwe jest przez właściwy dobór metod kształcenia i środków dydaktycznych. Najbardziej predysponowanymi do tego metodami są: projekt badawczy i metody praktyczne. Spośród środków dydaktycznych w kształceniu poszukującym stosować można umiejętnie zarówno środki tradycyjne (mapy, podręczniki), jak i nowoczesne oparte na technologii informacyjno-komunikacyjnej (np. internetowe bazy danych, czy narzędzia do konstrukcji i wizualizacji wskaźników). Wprowadzenie założeń kształcenia poszukującego jest warunkiem poprawy efektywności kształcenia geograficznego w Polsce charakteryzującym się nadal encyklopedyzmem dydaktycznym.

Détail

Mots-clés : kształcenie poszukujące, edukacja geograficzna, metody kształcenia, środki dydaktyczne
Keywords: inquiry-based learning, geographical education, teaching methods, teaching aids

Bibliographie

Akerman, J.R. (red.) (2009). The imperial map. Cartography and the memory of empire. Chicago: University of Chicago Press.

Alfieri, L., Brooks, P.J., Aldrich, N.J., Tenenbaum, H.R. (2011). Does discovery-based instruction enhance learning? Journal of Educational Psychology, 103, 1–18.

Babbie, E. (2003). Badania społeczne w praktyce. Warszawa: PWN.

Berne, I. (1977). Zajęcia w terenie : poradnik dla nauczycieli geografii. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Berne, I. (1984). Zajęcia w terenie. Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Brudnik, E., Moszyńska, A., Owczarska, B., (2000). Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Kielce: Wydawnictwo Jedność.

Bruner, J. (1961). The act of discovery. Harvard Educational Review, 31(1), 21.

Bruner, J., (1964). Proces kształcenia, Warszawa: PWN.

Brunn, S.D., Wilson M.W. (2012). Cape Town’s million plus black township of Khayelitsha: Terrae incognitae and the geographies and cartographies of silence. Habitat International, 30, 1–11.

Bybee, R., Taylor, J.A., Gardner, A., van Scotter, P., Carlson, J.,Westbrook, A. (2006). The BSCS 5E instructional model: Origins and effectiveness. Colorado Springs: CO: BSCS.

Cabaj, W. (2012). Obserwacje i pomiary w nauczaniu geografii fizycznej. Kraków: Wydawnictwo Naukowe UP.

Chałas, K. (2000). Metoda projektu i jej egzemplifikacja w praktyce. Warszawa: Nowa Era.

Chiappetta, E.L. (1997). Inquiry-Based. Science Strategies and techniques for encouraging inquiry in the classroom. The science teacher. October 1997, 22–26.

Crampton, J. (2001). Maps as social constructions: Power, communications and visualizations. Progress in Human Geography, 25 (2), 235–252.

Dylikowa, A. (1991) Nowe kierunki myślenia geograficznego. U progu zmiany systemu edukacji. Geografia w Szkole, 3, 147–153.

Furtak, E.M., Seidel, T., Iverson, H., Briggs, D. C. (2012). Experimental and quasi-experimental studies of inquiry-based science teaching. Review of Educational Research, 82, 300–329.

Gasek, R. (2010). Ścieżka dydaktyczna jako forma poznania najbliższej przestrzeni geograficznej ucznia – na przykładzie ścieżki dydaktycznej w miejscowości Zalas. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia Geographica, 1, 93, 68–83.

Groenwald M., Plit F., Rodzoś J., Szkurłąt E., Tracz M. (2008). Raport o stanie geografii szkolnej w nowym systemie oświaty w Polsce. Dokumentacja Geograficzna, 38, 5–17.

Helm, J.H., Katz, LG. (2003). Mali badacze. Metoda projektu w edukacji elementarnej. Warszawa: Wydawnictwo CDN.

Jakubowski, M. (1996). O myśleniu filozoficznym i poszukiwaniu zasad porządkujących wiedzę. Człowiek bliżej Ziemi. Warszawa: WSiP, 68–84.

Keselman, A. (2003). Supporting inquiry learning by promoting normative understanding of multivariable causality. Journal of Research in Science Teaching, 40, 898–921.

Klahr, D., Dunbar, K. (1988). Dual space search during scientific reasoning. Cognitive Science, 12, 1–55.

Królikowski, J. (2000). Projekt edukacyjny. Materiały dla zespołów międzyprzedmiotowych. Warszawa: Wydawnictwo CODN.

Livingstone, D. (2010). Landscapes of knowledge. Geographies of science., P. Meusburger, D.N. Livingstone, H. Jons (red.), Dordrecht: Springer, 3–22.

Mikina, A., Zając, B. (2001). Jak wdrażać metodę projektu?. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Minner, D.D., Levy, A.J., Century, J. (2010). Inquiry-based science instruction – what is it and does it matter? Results from a research synthesis years 1984 to 2002. Journal of Research in Science Teaching, 47, 474–496.

National Research Council. (1996). National science education standards. Washington, DC: National Academy Press.

National Research Council. (2000). Inquiry and the national science education standards. Washington, DC: National Academy Press.

Pedaste, M., Mäeots, M., Leijen, Ä., Sarapuu, S. (2012). Improving students’ inquiry skills through reflection and self-regulation scaffolds. Technology, Instruction, Cognition and Learning, 9, 81–95.

Pedaste, M., Mäeots, M., Siiman, L., de Jong, T., van Riesen, S., Kamp, E., Manoli, C., Zacharia, Z., Tsourlidaki, E. (2015). Phases of inquiry-based learning: Definitions and the inquiry cycle. Educational Research Review, 14, 47-61.

Piskorz, Z. (red.). (2004) Klucze dydaktyczne do rozpoznawania wybranych elementów środowiska przyrodniczo – kulturowego Polski. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.

Piskorz, Z. (red.). (1995). Zarys dydaktyki geografii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Piskorz, S. (1996) Rola i zadania polskiego nauczyciela geografii na przełomie XX i XXI wieku. Różne drogi kształcenia i dokształcania nauczycieli geografii. Kraków: Centralny Ośrodek Metodyczny Studiów Nauczycielskich przy WSP w Krakowie, 144–152.

Pulinowa, M. (1994). Teoretyczne podstawy szkolnej geografii. Czasopismo Geograficzne, 65/3–4, 357–369.

Pulinowa, M. (1997). Teoretyczne założenia edukacji geograficznej. Miejsce geografii w reformowanym systemie edukacji. Kraków: Polskie Towarzystwo Geograficzne. Oddział Edukacji Geograficznej. 51–63.

Rodzoś, J. (1999). Rozwój polskiej dydaktyki geografii na tle myśli pedagogicznej XX wieku. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin Polonia, LIV, 16/B, 311–332.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. 2017, poz. 356).

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 2018 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia (Dz. U. 2018, poz. 467).

Rutherford, F. J. (1964). The role of inquiry in science teaching. Journal of Research in Science Teaching, 2, 80–84. Szkurłat, E., Hibszer, A., Piotrowska, I., Rachwał, T. (2018) Podstawa programowa geografii źródłem nauczycielskich wyzwań. Prace Komisji Edukacji Geograficznej, 8, 13–31.

Szymański, M.S., (2000), O metodzie projektu. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Świętek, A., Brunn, S., Wójtowicz, B. (2019). Identifying and Removing the Silences of Roma Culture in Polish School Texts. Journal of Geography, 118, 4, 169–184.

White, B.Y., Frederiksen, J.R. (1998). Inquiry, modeling, and metacognition: making science accessible to all students. Cognition and Instruction, 16, 3–118.

Wood, D. (1993). The power of maps. New York: Routledge.

Wyszyńska, K. (2011). Czym jest metoda projektu?. Życie Szkoły, 9, 549–552.

Zając, S. (1992) Cele nauczania geografii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe WSP.